Max Weber użył terminu "żelazna klatka racjonalności", aby opisać to, co uważał za trend w społeczeństwie, aby przejść do formy biurokratycznej racjonalności, która nie urzeczywistniłaby uniwersalnej wolności, ale raczej stworzyła "żelazną klatkę" z którego nie byłoby ucieczki. Przyczyna tego trendu, wierzył Weber, wynikała z oczekiwań i nadziei myślicieli oświecenia, którzy uważali, że konieczne jest utrzymanie silnego związku między wzrostem racjonalności, nauki i ludzka wolność. Weber uznał to za ironiczną, gorzką iluzję.
Wyrażenie "żelazna klatka" po raz pierwszy stało się znane dla osób posługujących się językiem angielskim w tłumaczeniu Webera "Etyka protestancka i duch kapitalizmu" z 1930 roku. Oryginalnym niemieckim terminem używanym przez Webera było "stalhartes Gehause", tłumaczenie, które zostało ostatnio przesłuchane i ponownie zinterpretowane jako "powłoka tak twarda jak stal".
Weber napisał, że "żelazna klatka" uwięzi ludzi w systemach opartych na racjonalnych kalkulacjach, skuteczności teleologicznej i kontroli biurokratycznej. Było to, według Webera, prawdziwy końcowy rezultat oświeceniowego ideału nauki i racjonalności, pomagający ludzkości wspiąć się po drabinie historii w kierunku tego, co uważano za większą mądrość, więcej wolności i emancypacji. Weber wierzył w idealizm, w którym rzeczy znane są tylko ze względu na znaczenie, jakie mają do nich ludzie. Jego troska dotyczyła społecznych działań jednostek i subiektywnych znaczeń, które ludzie im przypisywali w ramach konkretnych kontekstów społecznych.
