Pod warunkiem, że statek stalowy jest nienaruszony, pozostaje na wodzie w wyniku ciśnienia w górze z wody poniżej, która popycha łódź do góry i zapobiega jej opadaniu. Ciśnienie wody utrzymujące stalowe statki na powierzchni jest określana jako siła wyporu.
Kiedy statki pływają po powierzchni i przesuwają się przez fale, wypierają trochę wody. Woda ta musi powrócić do swojego pierwotnego stanu i, w ten sposób, popycha przeciw przechodzącym statkom z siłą skierowaną ku górze.
Początkowo może się wydawać, że ciężki metal, taki jak stal, nie unosi się tak łatwo w wodzie, ale zdolność pływaka statków stalowych wynika z właściwej równowagi między działającymi siłami grawitacji i pływalnością. Grawitacja rzeczywiście ciągnie w dół na statku, ale równie silna siła wyporu utrzymuje ją na powierzchni. Teoria stojąca za siłą wyporu wynika z zasady Archimedesa, która stwierdza "każdy obiekt, całkowicie lub częściowo zanurzony w płynie, jest podnoszony przez siłę równą ciężarowi płynu wypartego przez obiekt". Zasadniczo, większa objętość przemieszczonej wody, silna siła wyporu. To pomaga wyjaśnić, dlaczego niektóre statki znajdują się wyżej na powierzchni wody niż inne.
