Zgodnie z żydowską tradycją, Chanuka zaczęła się jako święto wyzwolenia Drugiej Świątyni w Jerozolimie. Historia mówi, że ołtarz wymagał oczyszczenia oleju, ale znaleziono olej tylko na jeden dzień. Olej ten palił się przez osiem dni, rozpoczynając ośmiodniowe obchody Chanuki.
Chanuka upamiętnia zwycięstwo Machabeuszy nad siłami greckimi i syryjskimi króla Antiocha w 165 r. B.C.E. Antiochus umieścił bożka Zeusa w żydowskiej świątyni, zakazał obrzezania i zmuszał Żydów do jedzenia niekoszernego jedzenia. Wielu Żydów dostosowało się do tej kultury, ale wielu nadal się temu sprzeciwiało.
Przeciwna grupa nazywała się Księga Machabejska i prowadzona była przez człowieka imieniem Mattathias i jego braci. 25 dnia żydowskiego miesiąca Kislev, który przypada w grudniu w nowoczesnym kalendarzu, Księga Machabejska odzyskała i ponownie poświęciła świątynię.
Niektóre współczesne teorie dowodzą, że Antiochus interweniował w wojnie domowej pomiędzy Żydami Machabeuszowymi a hellenizowanymi Żydami. Według tych uczonych Antiochus stanął po stronie hellenizowanych Żydów przeciwko bardziej tradycyjnym Machabeuszom, aby przejąć kontrolę nad swymi świątyniami.
Wielu uważa cud ropy za legendę, a jej prawdziwość była kwestionowana od średniowiecza. Niezależnie od tego, cud jest wciąż powtarzany co roku podczas obchodów Chanuki.
