Cechy merkantylizmu obejmują najpełniejsze możliwe wykorzystanie zasobów naturalnych i ludzkich narodu, zakaz eksportu złota i srebra oraz zakaz importu zagranicznego, jeśli można je zapewnić w wystarczającej ilości i jakości w domu. Ta zamknięta na rynku filozofia ekonomiczna pomogła podsycić kolonializm i imperializm.
Merkantylizm jest systemem ekonomicznym przeznaczonym do zbierania surowców i wyprowadzania wyrobów gotowych w obrębie jednego narodu lub imperium, co minimalizuje deficyty w handlu. System ten był powszechny w XVI-XVIII wieku, kiedy to kraje europejskie kolonizowały znaczną część świata. Doprowadziło to do powstania kilku systemów handlu trójstronnego, w których kolonie mogły sprzedawać i kupować tylko od swojego władającego narodu, i był to jeden z głównych powodów, dla których kolonie amerykańskie zbuntowały się przeciwko Wielkiej Brytanii. Zapotrzebowanie merkantylizmu na surowce mocno zachęcało do tworzenia nowych kolonii lub terytoriów, które mogłyby być ściśle kontrolowane przez kraj kupiecki, a te surowce z kolei napędzały rewolucję przemysłową.
Mercantilism także zależało w dużym stopniu od bliskiego partnerstwa pomiędzy kupcami a rządami. Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska jest przykładem tego systemu. Początkowo monopolistyczna organizacja handlowa wyczarterowana przez rząd i zainwestowana przez bogatych, dobrze skomunikowanych i urodzonych Brytyjczyków, mogła dominować w brytyjskim handlu na Oceanie Spokojnym i Indyjskim. Ostatecznie został pozbawiony tych uprawnień z powodu nadużyć, które spowodowały wojny opiumowe i indyjskie bunty.
