Nacjonalizm wywodzi się z wewnętrznych lub zewnętrznych sił nacisku na jedność i spójność pomiędzy jednostkami w społeczeństwach i powoduje szerokie skutki, od wyraźnej, ale pokojowej tożsamości narodowej po mobilizację do działań wojennych, rasizmu i wrogości wobec niechlubnych grup. Nacjonalizm wynika z dwóch podstawowych pojęć. Eksperci przyjmujący teorię modernistyczną twierdzą, że nacjonalizm wywodzi się z katalizatora politycznego, jednoczącego ludzi w oparciu o normy społeczne i granice państwowe, podczas gdy ci wspierający pierwotną teorię twierdzą, że ludzie naturalnie identyfikują się z osobami podobnymi do siebie w wyglądzie fizycznym, obyczajach i wierzeniach społecznych, powodując tworzenie więzi między podobnymi osobami.
Niezależnie od tego, czy spowodowane są motywami politycznymi i zewnętrznymi, czy też popędem biologicznym, nacjonalizm wytwarza różne efekty, niektóre pozytywne, a niektóre negatywne. W XVIII wieku obywatele francuscy wykorzystali nacjonalizm jako katalizator zmian. Zmobilizowali się jako zjednoczona grupa, protestując przeciwko ponurym warunkom życia i ekonomii, jakie przeżyły za panowania Ludwika XVI i Marii Antoniny. Nacjonalizm zmobilizował także amerykańskich obywateli podczas I wojny światowej i II wojny światowej, demonstrując poparcie dla działań wojskowych za granicą. Podobnie ataki terrorystyczne z 11 września 2001 roku przyniosły odrodzenie amerykańskiego nacjonalizmu. Czasami, jak na przykład wzrost Hitlera i nazistowskich Niemiec, nacjonalizm okazuje się destrukcyjny. Niemcy, uważając się za lepszych, zaangażowały się w działania wojenne z innymi narodami i rozpoczęły kampanie przeciwko różnym grupom etnicznym, ostatecznie szukając swego zgonu.
