Zamiast być samą teorią, Freud używa góry lodowej jako narzędzia wyjaśniającego dla swojej teorii świadomości i nieświadomości. W gruncie rzeczy Freud wyjaśnia swoją teorię topograficznie poprzez wykorzystanie góry lodowej jako dominującej metafory.
Freud uważał, że wiele z tego, co definiuje zachowania ludzkie, w tym impulsy, impulsy, myśli, emocje i uczucia, przychodzi do indywidualnej osoby w sposób, który nie jest w pełni świadoma. Zamiast tego, wspomniane zjawiska są wytwarzane lub wydawane ze sfery bycia, którą nazwał "nieświadomością". Jednak według Freuda istnieje mniejszy region, z którego możemy aktywnie otrzymywać i analizować informacje w naszym świadomym, budzącym się umyśle. Ta niewielka część jest tym, co faktycznie kontroluje cechy i zachowania zwykle oznaczone osobowością.
Z powodu teoretycznego rozdziału pomiędzy małą, definiowalną częścią bytu a dużą niekontrolowaną podświadomością, Freud oferuje topograficznie trafną analogię do góry lodowej, gdzie maleńka widoczna część na górze zasłania rozmiar i moc zanurzonego aspektu . W terminach freudystyki technicznej część najbliższa powierzchni wody - osobowość - nazywana jest ego. Tuż pod ego, blisko dna, znajduje się superego, część wnętrza człowieka, która oferuje moralne lub społeczne ograniczenia wobec nieznanych, nieautoryzowanych impulsów podświadomości. W końcu, największą częścią ukrytej masy jest id, najciemniejsza, najbardziej zagłębiona prowincja ludzkiej myśli, motywacji i pożądania.
