Atomy zyskują lub tracą elektrony w oparciu o ich powinowactwo elektronowe. Im większe jest powinowactwo elektronowe atomu, tym bardziej prawdopodobne jest, że atom przyjmuje elektron. Zmiana powinowactwa elektronów zależy od grupy pierwiastków, do których należy atom.
Istnieje kilka czynników, które wpływają na powinowactwo elektronowe atomu. Efektywny ładunek jądrowy jest ładunkiem dodatnim wykazywanym przez protony w jądrze atomu. Im większy jest efektywny ładunek jądrowy atomu, tym większe jest jego powinowactwo elektronowe. Ponieważ efektywny ładunek jądrowy staje się silniejszy podczas przemieszczania się od prawej do lewej strony układu okresowego pierwiastków, powinowactwo elektronowe w danym okresie wykazuje podobny trend. Powinowactwo elektronowe generalnie podąża za tymi samymi wzrastającymi i malejącymi trendami w układzie okresowym jak elektroujemność i można je wykorzystać do oszacowania drugiego przy porównywaniu dwóch atomów różnych pierwiastków.
Liczba elektronów potrzebnych do wypełnienia zewnętrznej powłoki elektronowej wpływa również na powinowactwo elektronowe atomu. Halogeny takie jak chlor i jod wymagają tylko jednego elektronu, aby wszystkie ich powłoki elektronowe były całkowicie wypełnione i mają silne powinowactwo elektronowe. Gazy szlachetne mają już całkowicie wypełnione powłoki elektronów i nie wymagają dodatkowych elektronów dla stabilności, co daje im bardzo niskie powinowactwo elektronowe.
