Wulkany tarczy formują się w obszarach, w których magma o niskiej lepkości pojawia się na powierzchni jako szybko płynąca lawa. Lawa przemieszcza się dalej niż inne rodzaje lawy, a stały wzrost spowodowany tego typu magma tworzy miękkie boki widoczne w wulkach tarczy.
Termin "tarcza wulkanu" bierze się stąd, że jego niski profil wygląda jak tarcza leżąca na ziemi. Wulkany tarczy są zwykle wykonane z bazaltu, ale mogą być również formowane za pomocą lawy topnikowej. Wulkany tarczy występują nad gorącymi miejscami w skorupie, takimi jak wulkany tarczy hawajskiej, lub nad strefami szczelin, na przykład w islandzkich wulkanach tarczy. Wulkany tarczy doświadczają prawie ciągłych erupcji, które występują przez długi czas. Najbardziej znanym tego typu wulkanem jest Mauna Loa, położona na Hawajach. Typowy wulkan tarczy ma łagodne nachylenie około dwóch do trzech stopni, które wznosi się do około 10 stopni na szczycie stoku. Chociaż uważa się to za typowe, istnieje wiele różnic regionalnych, które zależą od lokalnych warunków i składu magmy. Wulkany tarczy w Oregonie i Kalifornii wydają się być symetryczne, podczas gdy tarcze wulkanów na Hawajach wydają się być poza centrum. Dzieje się tak dlatego, że wulkany hawajskie zwykle wybuchają z pęknięcia, a nie z pojedynczego punktu.
