W każdym atomie zawierającym więcej niż dwa elektrony, wewnętrzne elektrony oddziałują odpychająco na zewnętrzne elektrony, redukując przyciąganie jądra do zewnętrznych elektronów. Ten efekt znany jest jako ekranowanie, i to jest odpowiedzialny za wiele zmian chemicznych w pierwiastkach w dolnej części układu okresowego. Przyciąganie między elektronami i protonami zmniejsza się wraz z odległością, a ekranowanie dalej ją zmniejsza, ale nie usuwa całej atrakcji.
Efekt ekranowania elektronów wewnętrznych na zewnętrznych elektronach walencyjnych połączony z dodatnim ładunkiem jądra powoduje tak zwany efektywny ładunek jądrowy. Jest to wyrażone jako liczba równa liczbie protonów w atomie minus liczba elektronów pod najbardziej zewnętrzną powłoką walencyjną. Tak więc, podczas gdy promienie atomowe mają tendencję do powiększania się, gdy czyta się układ okresowy od góry do dołu, mają tendencję do zmniejszania się, gdy czyta się je od lewej do prawej.
Efekt ekranowania jest głównym powodem, dla którego łatwiej jest usunąć elektrony z cięższych atomów. Niezwykle trudno jest sprawić, aby szlachetne gazy, takie jak hel i neon, reagowały z innymi chemikaliami. Natomiast cięższe gazy, takie jak krypton i ksenon, reagują z bardzo elektroujemnymi elementami w odpowiednich warunkach.
