Tektonika płyt jest głównie powodowana przez mechanizm chłodzenia Ziemi, który wytwarza prądy konwekcyjne w płaszczu planety, które wyzwalają powolny, ale stały ruch płyt tektonicznych. Zjawisko to występuje na granicach sąsiednich płytek, które są sklasyfikowane jako rozbieżne, zbieżne i transformujące granice.
Zewnętrzna warstwa mechaniczna Ziemi jest określana jako litosfera. Ta sztywna warstwa zawiera skorupę planety i najwyższą część płaszcza. Litosfera jest podzielona na masywne, stale przesuwające się bloki zwane płytami. Te dwa rodzaje płytek nazywane są płytkami kontynentalnymi i płytami oceanicznymi.
Dwa źródła wewnętrznego ciepła Ziemi to pierwotna energia cieplna, którą zatrzymała podczas początkowej formacji planety i rozpadu radioizotopów. Ekstremalne temperatury w rdzeniu Ziemi wytwarzają komórki konwekcyjne, które powodują ruch płaszcza. Prąd konwekcyjny powstaje, gdy ciepły materiał przesuwa się w górę, chłodzi, a następnie przesuwa się w dół. Po opadnięciu materiał jest ponownie ogrzewany i przesuwa się ponownie, powodując powtórzenie całego procesu. Stały ruch płaszcza powoduje, że płytki, które znajdują się na nim, również stale się poruszają.
Dwie siły, na które wpływa i które inicjują konwekcję płaszcza, znane są jako "wypychanie grzbietu" i "ciągnięcie przez płytę" lub "przyciąganie poddźwięku". Nowe płyty skorupy są formowane ze względu na wypukłość kalenicy, podczas gdy stare płyty toną w dół dzięki ciągnięciu płyty. Kombinacja wypychania grzbietu i ciągnięcia płyty powoduje ruch płyt oceanicznych.
