Metale mają tendencję do tworzenia jonów dodatnich, ponieważ zawierają one mniej niż cztery elektrony w ich najbardziej zewnętrznych powłokach, co sprawia, że energetycznie korzystne jest dla nich utracenie tych elektronów i uzyskanie struktury elektronowej najbliższego szlachetnego gazu. Większe atomy z mniejszą liczbą elektronów w najbardziej zewnętrznej powłoce tracą elektrony łatwiej.
Grupa IA jest najbardziej metaliczną grupą w układzie okresowym, zawierającą metale alkaliczne. Elementy te z łatwością tracą swoje pojedyncze, najbardziej zewnętrzne elektrony, zmieniając się w jony dodatnie w elektroniczną konfigurację poprzedniego gazu szlachetnego. Przechodząc w dół w grupie IA towarzyszy wzrost reaktywności pierwiastków, gdy liczba elektronów w skorupkach wzrasta, powodując powiększanie się atomów. Elektrony walencyjne atomów z elementami mającymi większe promienie atomowe i więcej wewnętrznych powłok są mniej przyciągane przez ładunek jądrowy. To pozwala im łatwiej opuścić atom niż ich mniejsze odpowiedniki.
Liczba najbardziej oddalonych elektronów wzrasta od lewej do prawej w układzie okresowym. Grupa IIA to grupa przylegająca do IA w układzie okresowym. Zawiera metale ziem alkalicznych, które zawierają dwa elektrony w ich najbardziej zewnętrznych powłokach. Wraz ze wzrostem liczby elektronów wzrasta także łatwość utraty tych elektronów, które stają się dodatnimi jonami.
