Wulkaniczne kratery i kaldera różnią się głównie sposobem ich formowania. Kratery są bardziej okrągłe niż kaldery i często, choć nie zawsze, są mniejsze od kaldery. Kratery to otwory wentylacyjne, przez które wyrzucane są gaz, magma i tephra, a kaldera powstają w wyniku lokalnego zawalenia otaczającej skały.
Kratery wulkaniczne wydają się być stosunkowo małe i okrągłe, podczas gdy kaldera mogą mieć prawie dowolny kształt i zwykle są duże. Kratery powstają, gdy wyrzucana jest wulkaniczna powódź z aktywnego miejsca i cofa się do podziemnej komory magmy. Kaldera mogą się zacząć jak kratery, ale rozszerzają się i pogłębiają, kiedy opróżnia się ich podziemna komora magmowa. Może się to zdarzyć w sposób wybuchowy, z nagłą erupcją, która rozrywa warstwy powierzchniowe, lub może następować stopniowo, gdy komora się wyczerpuje. Gdy komora podziemna jest pusta, sufit nad nią jest w dużej mierze nieobsługiwany i podatny na upadek. To właśnie ten proces załamania daje kalderom ich charakterystyczny rozmiar i nieregularne kształty. Calderas zwykle tworzą się pod koniec aktywności wulkanu, ponieważ komora magmy jest wyczerpana. Kratery mogą jednak pozostawać aktywne przez wiele lat, gdy przechodzi przez nie wiele erupcji. Zwizywane witryny, które pozostają aktywne często tworzą nowe kratery wewnątrz starszej kaldery.
