Metale mają tendencję do tracenia elektronów. Rodzaj wiązań chemicznych tworzonych przez atomy pierwiastków metalicznych nazywa się wiązaniem metalicznym.
Pod względem pozyskiwania lub utraty elektronów elementy układu okresowego dzielą się na trzy kategorie: gazy obojętne, niemetale i metale. Ogólnie rzecz biorąc, gazy obojętne nie zyskują łatwo ani nie tracą elektronów, podczas gdy niemetale mają większe szanse na pozyskanie elektronów. Metale zawierają niskie energie jonizacji, które odnoszą się do ilości energii wymaganej do uwolnienia lub usunięcia elektronu. Te pierwiastki mają również niskie powinowactwa elektronowe lub siły przyciągania między nadchodzącym elektronem a jądrem atomu. Im niższe energie jonizacji i powinowactwa elektronowe atomu, tym większa tendencja do tracenia elektronów.
Na układzie okresowym zwiększa się energia jonizacji, gdy porusza się od lewej do prawej w rzędzie. Elementy znajdujące się po lewej stronie tego stołu mają znacznie niższe energie jonizacji niż te po prawej. Podobnie, elementy po prawej stronie mają tendencję do pozyskiwania elektronów. Te elementy są na ogół niemetale.
W reakcjach między metalami i niemetali liczba elektronów utraconych przez metal zależy od grupy, w której się znajduje. Na przykład, metale w grupie 1A stracą jeden elektron ze swojej powłoki walencyjnej, podczas gdy metal w grupie 3A przegra. trzy elektrony. Alternatywnie, niemetale w grupie 5A zyskują trzy elektrony, ponieważ mają pięć elektronów w powłoce walencyjnej.
