Zgodnie z zasadą oktetu atomy mają tendencję do pozyskiwania, tracenia lub współdzielenia elektronów w celu uzyskania pełnego zestawu elektronów walencyjnych. Gdy ich powłoki walencyjne zyskują pełny zestaw elektronów walencyjnych, atomy stają się szczególnie stabilny. Element ma tendencję do brania najkrótszej drogi do osiągnięcia pełnej wartościowości powłoki, bez względu na to, czy oznacza to uzyskanie, czy utratę elektronu.
Atomy składają się z jądra zawierającego protony i neutrony z chmurą elektronów, które okrążają jądro w orbitalach. Najbardziej zewnętrzna skorupa orbitalna atomu nazywana jest jego powłoką walencyjną, a elektrony znajdujące się w tej powłoce nazywane są elektronami walencyjnymi. Całkowicie wypełniona powłoka zawiera osiem walencyjnych elektronów. Podczas reakcji chemicznych dodatkowe elektrony walencyjne można uzyskać z powłoki walencyjnej innego atomu, utraconej lub współdzielonej z innym elementem w celu utworzenia wiązań chemicznych. Elektrony walencyjne są elektronami o największej energii w atomie i są najbardziej reaktywne.
Elementy, które są niższe w układzie okresowym, z liczbą atomową 20 lub niższą, są bardziej zgodne z regułą oktetu. Sześć szlachetnych gazów, które są helem, neonem, argonem, kryptonem, ksenonem i radonem, mają całkowicie wypełnione powłoki walencyjne i są najbardziej stabilnymi elementami układu okresowego.
